Bill Fontana: İo’nun Yeni Sesi kitabına yakın bakış

Arter Yayınları’nın “Yakın Plan” başlıklı yayın dizisi çerçevesinde raflarda yerini alan ve sergiyle aynı başlığı taşıyan kitap ise, esere ve serginin ortaya çıkış serüvenine derinlemesine bir bakış sunuyor.

Her kitapta Arter Koleksiyonu’nda yer alan tek bir esere odaklanan Arter Yakın Plan dizisi, Sarkis: Çaylak Sokak, David Tudor ve Composers Inside Electronics, Inc. (John Driscoll ve Phil Edelstein):Yağmur Ormanı V (varyasyon 3) ve Canan Tolon: Hasar’ın ardından Bill Fontana: İo’nun Yeni Sesi ile devam ediyor.

Dizinin bu dördüncü kitabı, kırk yılı aşkın bir süreyi kapsayan sanatsal üretimi boyunca gündelik hayatımızı çevreleyen gizli müziğin inceliklerini açığa çıkaran Bill Fontana’nın, dünya prömiyerini Arter’de yapan çok kanallı ses ve video yerleştirmesi İo’nun Yeni Sesi’ne derinlemesine bir bakış sunuyor. İo’nun Yeni Sesisanatçının,İstanbul Boğazı’nın çeşitli noktalarında, ayrıca Bizans döneminden kalan Şerefiye (Theodosius) Sarnıcı ve Yerebatan (Bazilika) Sarnıcı’nda gerçekleştirdiği kayıtları temel alıyor. Serginin yapımı ve yapıtın Arter Koleksiyonu’na dahil edilmesi süreciyle ilgili finansman ihtiyacının tümünü karşılayan Grundig’in değerli katkılarıyla izleyiciyle buluşan İo’nun Yeni Sesi, sanatçının Türkiye’deki ilk kişisel sergisi olmasının yanı sıra Fontana’nın Acoustical Visions [Akustik Görüntüler] isimli serisine de eşsiz bir ekleme özelliği taşıyor.

Yerleştirmenin Arter’in Karbon adlı performans salonundaki gösterimiyle (10/03/2022–04/12/2022) de bağ kuran yayın, Arter’in Kurucu Direktörü ve serginin küratörü MelihFereli’nin Bill Fontana ile gerçekleştirdiği kapsamlı söyleşi aracılığıyla serginin ortaya çıkış serüvenine ışık tutuyor. İo’nun Yeni Sesi’ne eşlik eden yayında, Arter ekibinin eserin araştırma ve üretim süreçlerinde çektiği kareler ve Orhan Cem Çetin’in yerleştirme fotoğrafları yer alıyor. Tasarımını Esen Karol’un üstlendiği kitap, Boğaz’ın gizemli “hafızası” ile iki Bizans sarnıcından gelen zengin karşılığın birleşmesine bir saygı duruşu niteliğinde.

İO’NUN YENİ SESİ, KARBON’DA SERGİLENİYOR

İo’nun Yeni Sesi için Bill Fontana’nın 8 kanallı dijital kayıt cihazı, akustik mikrofonlar, hidrofonlar ve ivmeölçerlerden oluşan taşınabilir kayıt stüdyosu aracılığıyla İstanbul’da topladığı ses verilerinin “yeniden konumlandırılması”, bu seslerin gece hoparlörlerle Yerebatan Sarnıcı’nda yayınlanması yoluyla gerçekleştirildi. Böylece yapının devasa boşluğundan/kubbelerinden inanılmaz bir karşılık, çok çeşitli yankılar elde edilerek sanatçının “yeni(den) ses(lendirme)” adını verdiği bir yöntemle nihai kompozisyon olarak kaydedildi.

İo’nun Yeni Sesi, Arter’in performans salonlarından Karbon’un gelişmiş teknik altyapısı sayesinde ziyaretçilerin zaman ve mekân algısını kuşatarak Boğaz’daki ve Şerefiye Sarnıcı’ndaki kayıtlara dayanılarak gerçekleştirilmiş işitsel ve görsel kompozisyonlardan oluşan duyumsal ve dinamik bir dünya yaratıyor. Ziyaretçiler Karbon’a girer girmez karşı duvarda Şerefiye Sarnıcı’ndan görsellerin yer aldığı çok büyük bir projeksiyon perdesine doğru yönlendiriliyor. Serginin bu katmanında görselliğe ilâveten, Fontana’nın Şerefiye Sarnıcı’nda yaptığı ambisonik ses kayıtları bu duvara yakın konumlanan sekiz hoparlörlük bir matris üzerinden duyuluyor. Karbon’un mîmârisine mükemmel şekilde uyarlanmış “patlamış bir küpü” andıran perdeler üzerinde sunulan imajlar ve mekânla bütünleşmiş ses çeşitliliği ise, sanatçının farklı yerlerden elde ettiği verileri hem ses hem de görüntü bağlamında araştırılmaya değer son derece büyüleyici bir mecra olan su aracılığıyla bir araya getiriyor.