31 Mart Yerel Seçimlerinin Birinci Yılı... Kayyumların Gölgesinde "Milli İrade"

Haber: Barış Kılıç

(ANKARA) - 31 Mart 2024’te yapılan yerel seçimler sonucunda CHP, yaklaşık yarım asır sonra sandıktan birinci parti olarak çıktı, 22 yıldır iktidardaki AK Parti oy kaybına uğradı. Yıllardır oylarının çoğunu Marmara, Akdeniz ve Ege'nin batı illerinde alan CHP'nin İç Anadolu, Karadeniz ve Güneydoğu Anadolu'daki illerde de başkanlıklar kazanmasıyla "kıyı partisi" algısı yıkıldı. Yeniden Refah Partisi'nin yüzde 6,19 oy oranıyla sandıktan üçüncü parti çıkması seçimlerin sürprizi olarak yorumlandı. Darbe girişiminin ardından 2016'da çıkarılan Kanun Hükmünde Kararname ile getirilen "kayyum" uygulamasıyla bir yılda seçilmiş 13 belediye başkanı görevinden uzaklaştırıldı.

CHP, 31 Mart 2024'teki Mahalli İdareler Seçimlerinde aldığı yüzde 37,76 oy oranıyla yaklaşık yarım asır sonra sandıktan birinci parti olarak çıktı.

AK Parti oyların yüzde 35,48'ini, önceki yerel seçimlere katılmayan Yeniden Refah Partisi yüzde 6,19'unu, DEM Parti yüzde 5,7'sini, MHP ise yüzde 4,98'ini aldı.

2019'daki yerel seçimlerde 14 milyona yakın oy alan CHP, bu seçimde oylarını 17 milyon 390 binin üzerine taşıdı. Son yerel seçimlerde 20 milyon 500 binden fazla oy alan AK Parti'nin oyları ise 16 milyon 340 bine geriledi.

Önceki seçime HDP olarak giren DEM Parti, bu seçimde oylarını yaklaşık 640 bin artırdı. Saadet Partisi'nin 1 milyon 250 bin civarındaki oyu 500 binlere gerilerken, Yeniden Refah Partisi 2 milyon 850 binden fazla oy aldı. MHP'nin oyları 1 milyon 100 bin, İYİ Parti'ninkiler ise 1 milyon 700 bin civarında düştü.

CHP'li büyükşehir belediye sayısı 14'e yükseldi

Seçimler sonucunda 6 büyükşehir ve 23 il belediyesinin yönetimi partiler arasında el değiştirdi.

CHP, AK Parti'den Balıkesir, Bursa ve Denizli Büyükşehir Belediyeleri ile 7 il belediyesini, MHP'den de Manisa Büyükşehir Belediyesi ile 4 il belediyesini almayı başardı.

AK Parti ise CHP'den aldığı Hatay'la birlikte 12 büyükşehir belediyesini yönetme hakkı kazanırken, DEM Parti 3, Yeniden Refah Partisi de 1 büyükşehir belediyesinde yönetime geldi.

CHP'nin adayı Ekrem İmamoğlu yüzde 51,14 oyla İstanbul, Mansur Yavaş ise yüzde 60,43 oyla Ankara Büyükşehir Belediye Başkanlığı görevlerine tekrar seçildiler. Cemil Tugay'ın aldığı yüzde 48,97 oy ise İzmir'de büyükşehir belediye başkanlığının CHP'de tekrar kalmasını sağladı.

Adana'da Zeydan Karalar, Antalya'da Muhittin Böcek, Aydın'da Özlem Çerçioğlu, Balıkesir'de Ahmet Akın, Bursa'da Mustafa Bozbey, Denizli'de Bülent Nuri Çavuşoğlu, Eskişehir'de Ayşe Ünlüce, Mersin'de Vahap Seçer, Manisa'da Ferdi Zeyrek, Muğla'da Ahmet Aras ve Tekirdağ'da Candan Yüceer CHP'den büyükşehir belediye başkanlıklarına seçildi.

AK Parti ise Erzurum'da Mehmet Sekmen, Gaziantep'te Fatma Şahin, Hatay'da Mehmet Öntürk, Kayseri'de Memduh Büyükkılıç, Kocaeli'de Tahir Büyükakın, Konya'da Uğur İbrahim Altay, Malatya'da Sami Er, Kahramanmaraş'ta Fırat Görgel, Ordu'da Hilmi Güler, Sakarya'da Yusuf Alemdar, Samsun'da Halit Doğan ve Trabzon'da Ahmet Metin Genç ile büyükşehir belediye başkanlıklarını kazandı.

DEM Parti'den Ayşe Serra Bucak Küçük Diyarbakır'da, Ahmet Türk Mardin'de, Abdullah Zeydan Van'da; Yeniden Refah Partisi'nden Mehmet Kasım Gülpınar ise Şanlıufra'da büyükşehir belediye başkanı oldular.

"Kıyı partisi" algısı yıkıldı

Büyükşehirler dışındaki bin 356 belediye başkanlığı için yapılan seçimlerde ise AK Parti 526, CHP 395, MHP 218, DEM Parti 74, Yeniden Refah Partisi 62, İYİ Parti 30, BBP 20, Demokrat Parti 5, Saadet Partisi ve DEVA Partisi 4'er, DSP ve Sol Parti 2'şer, TİP, Memleket Partisi ve HÜR DAVA Partisi ise 1'er belediyeyi yönetme hakkını kazandı. 11 belediyede de bağımsız isimler belediye başkanlığı koltuğuna oturdu.

CHP, Afyonkarahisar, Kırıkkale, Kilis, Bartın, Giresun, Zonguldak, Uşak, Burdur, Kastamonu, Amasya ve Adıyaman il belediye başkanlıklarını da kazandı. Bu sonuç, yıllardır Marmara, Akdeniz ve Ege'nin batısındaki kentlerde daha fazla oy alması, Anadolu'nun içleri, Karadeniz ve Doğu'da ise düşük oy oranlarında kalması nedeniyle olan CHP'ye yönelik "kıyı partisi" algısının da yıkılmasını sağladı.

Özel "Birileri inanmıyordu" dedi, Erdoğan "gerilemenin sebeplerini masaya yatıracaklarını" söyledi

CHP Genel Başkanı Özgür Özel, seçim gecesi yaptığı değerlendirmede, "seçimin kazananının Türkiye ittifakı olduğunu" söyledi ve "Söylediğimizde birileri inanmıyordu. "Kıyı şeridinden içeriye bir hamle yapacağız" dedik" diye konuştu.

AK Parti Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın açıklaması ise "Şimdiye kadar milletimizin takdirini baş tacı etmekten, tebrik etmekten, kabul etmekten, milletin iradesine boyun eğmekten geri durmadık. Sandık sonuçları bize ülkemiz genelinde irtifa kaybı yaşadığımızı gösteriyor. Elbette yerel bazda yaşanan bu gerilemenin sebeplerini ayrıca masaya yatıracağız" şeklinde oldu.

Yeniden Refah Partisi'ndeki istifalar dikkati çekti

Seçimlerin ardından dikkat çeken gelişmelerden biri Yeniden Refah Partisi'nde yaşandı.

Parti Genel Başkanı Fatih Erbakan, 24 Ağustos 2024'te sosyal medya hesabından, "Milletimizin hür iradesiyle partimizden seçilen belediye başkanları ve belediye meclis üyeleri, AK Parti iktidarının siyasi şantaj yöntemleriyle karşı karşıya kalmaktadır" açıklamasını paylaştı. Sonraki süreçte partiden seçilen yerel yöneticilerin istifa haberleri gelmeye başladı.

Şanlıurfa Büyükşehir Belediye Başkanı Mehmet Kasım Gülpınar, Yeniden Refah Partisinden 2 Eylül 2024'te istifa etti. Gülpınar, görevine "bağımsız" olarak devam edeceğini duyurdu.

Yeniden Refah Partili bazı ilçe ve belde belediye başkanları ile meclis üyeleri de partilerinden istifa ederken, bunların büyük kısmı AK Parti'ye geçmeyi tercih etti.

CHP ve DEM Parti'nin seçimde kazandıkları belediyelere kayyum

Türkiye'de, Fetullahçı Terör Örgütü'nün 2016'daki darbe girişiminin ardından çıkarılan 674 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile başlayan, seçilmiş belediye başkanlarının görevlerinden uzaklaştırılarak, yerlerine kayyum atama uygulaması, 31 Mart seçimlerinin ardından da devam etti.

DEM Parti'den Hakkari Belediye Başkanlığına seçilen Mehmed Sıddık Akış, seçimden 65 gün sonra, 3 Haziran 2024'te, hakkındaki "terör" suçlamalı dava ve soruşturma gerekçe gösterilerek gözaltına alındı, görevinden uzaklaştırıldı.

İstanbul’un Esenyurt ilçesinin CHP'li Belediye Başkanı Ahmet Özer 30 Ekim 2024'te, DEM Partili Mardin Büyükşehir Belediye Başkanı Ahmet Türk, Batman Belediye Başkanı Gülistan Sönük ve Halfeti Belediye Başkanı Mehmet Karayılan 4 Kasım 2024'te; DEM Partili Tunceli Belediye Başkanı Cevdet Konak ve CHP'li Ovacık Belediye Başkanı Mustafa Sarıgül 22 Kasım 2024'te, DEM Partili Bahçesaray Belediye Başkanı Ayvaz Hazır 29 Kasım 2024'te; DEM Partili Akdeniz Belediye Başkanı Hoşyar Sarıyıldız 13 Ocak 2025'te, aynı partiden Siirt Belediye Başkanı Sofya Alagaş, 29 Ocak 2025'te, aynı partili Van Büyükşehir Belediye Başkanı Abdullah Zeydan 11 Şubat 2025'te, Kağızman Belediye Başkanı Mehmet Alkan ise 24 Şubat 2025'te görevinden uzaklaştırıldı.

Bu isimlerin yerine mülki idare yöneticileri kayyum olarak atandı.

19 Mart operasyonları

CHP'nin gelecekte Cumhurbaşkanı adayı olarak göstermesine kesin gözüyle bakılan ve 2019'da İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığına seçilmesinin ardından hakkında ardı ardına soruşturmalar açılan Ekrem İmamoğlu'nun lisans diploması, 18 Mart 2025'te usulsüzlük iddiasıyla iptal edildi.

Türkiye, 19 Mart sabahına ise İstanbul'daki yerel yöneticilere yönelik operasyonlarla başladı. İmamoğlu ile birlikte Şişli Belediye Başkanı Resul Emrah Şahan, Beylikdüzü Belediye Başkanı Murat Çalık ve birçok İBB yöneticisinin de arasında bulunduğu 91 kişi, "İBB'de yolsuzluk" ve "kent uzlaşısı" iddialarına yönelik soruşturma kapsamında gözaltına alındı.

İmamoğlu, Şahan ve Çalık ile birlikte 48 kişi, 23 Mart'ta tutuklandı. İçişleri Bakanlığı, aynı gün üç belediye başkanının görevlerinden uzaklaştırıldığını, "silahlı terör örgütüne yardım" ile suçlanan Şahan'ın yerine de Şişli Kaymakamının belediye başkan vekili olarak görevlendirildiğini duyurdu.

İBB Meclisi, İmamoğlu’nun görevden uzaklaştırılması nedeniyle 26 Mart'ta olağanüstü toplandı. Saraçhane’de yapılan oylamada Nuri Aslan, İBB Başkan Vekili seçildi.

İstanbul Cumhuriyet Başsvcılığı'nın 19 Mart operasyonları, Türkiye genelinde yapılan geniş çaplı protesto gösterilerine sahne oldu. Başta İstanbul, Ankara, İzmir olmak üzere sokaklar ve üniversitelerde günler süren eylemlerde yüz binlerce kişi, "hak, hukuk, adalet" taleplerini dile getirdi.

Anka Haber Ajansı